Montag, 8. Juli 2013

Mahidevran Haseki'nin gerçek adı ve doğum yeri?

Tarihci Çağatay Uluçay "Padişahların Kadınları ve Kızları" adlı kitabında Mahidevran Haseki'nin diğer isimlerinin Bosfor ve Gülbahar olduğunu yazıyor. Bu yüzden şimdiki tarih kitapları Mahidevran Haseki'nin gerçek ismini "Bosfor" olarak açıklıyor. Gülbahar isminide Osmanlı Sarayına girdiğinde verildiği söyleniyor. Bu isim sorununu çözmek istiyorum:

Mahidevran Haseki'nin gerçek adını ailem içinde Baharay olarak bilirdik, fakat rahmetli büyük dedem Celal Bey'in kayıtlarında ve Vakıf belgelerinde adı Malhurub Mahidevran binti Haydar olarak geçiyor. Ayrıca Mahidevran'ın yeğenlerinden birinin adıda Malhurub olduğunu tesbit ettim. Demekki Mahidevran'ın küçük erkek kardeşi kendi kızına ablasının adını vermiş, bu durumda Mahidevran'ın esas adının Malhurub olduğu anlaşılıyor. Baharay ismi ise büyük bir ihtimalle Kırım Sarayında bulunduğu sırada kendisine takılmıştır ve bunuda türkçeleştirip Gülbahar olarak değiştirildiğine inanıyorum. Peki Bosfor adı nereden geliyor? Aile arşivimizde uzun araştırmalarım sonunda yeni ve çok enteresan bilgiler buldum. Şöyleki:

Mahidevran Haseki'nin Kuzey Kafkasya doğumlu olduğu tahmin edilirken aslında Kırım yarımadasında dünyaya geldiğini öğrendim. Doğduğu şehrin ismi Bosfor, ama Kırım'ın rusların eline geçmesinden sonra Bosfor şehrinin adı değiştirilerek Kerç olmuş. Haritaya açıp bakarsanız Kerç'in bir sahil şehri olduğunu görürsünüz. Ayrıca Kerç'in tam karşı yakasında, Temruk isimli bir yerleşim birimini bulabilirsiniz. Bu kasaba Mahidevran Haseki'nin ailesi, yani Temruk Hanedanı tarafından kurulmuştur. Ayrıca Mahidevran Sultan'ın ecdadı ve Temruk Hanedanı'nın kurucusu Prens İnal Mirza'nın kabride Temruk nahiyesinin güneyinde bulunan Kızıltaş yöresindedir. Böylece Bosfor bir bayan isminden ziyade bir Kent ismidir. Maalesef Türk Tarihçileri bu ismin menşeini araştırmayarak Mahidevran'ın esas ismi olarak zannetmişlerdir.

Bosfor'un yani Kerç'in tarihcesini araştırırsanız orada bir zamanlar Bosfor-Kimmer isimli bir Çerkes Krallığının bulunduğunu öğrenebilirsiniz. Kabardey prensleri, Tatarların Kırım'a hakim olmadan önce orada yaşamışlar ve krallıklarını kurmuşlar. Böylece Kırım Han'ların neden Çerkes prensesleriyle evlendikleri ve Çerkes prenslerine kızlarını verdikleri anlaşılıyor. Ayrıca Mahidevran Haseki'nin annesinin de bir Kırım prensesi olduğunu öğrendim.
16. yy.'da Krım artık Tatarların eline geçmişti ve bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu tarafından yönetiliyordu. İşte o tarihlerde Bosfor şehri "Kefe Sancağı" sınırları dahilindeydi. Yani Mahidevran Haseki, Kefe Sancağında dünyaya gelmiştir. Böylece Mahidevran'ın, Sultan Süleyman'la nasıl tanıştığıda anlaşılıyor.

Bosfor şimdiki Kerç, Kırım yarımadasının güneyindedir.

Bosfor - Kerç

Bosfor-Kerç ve Temruk şehirleri.



Netice itibariyle, Mahidevran Haseki'nin gerçek adı "Bosfor" değil. Osmanlı'da Soyisim sistemi olmadığından insanları ayırt etmek için memleketlerine veya mesleklerine göre anılıyorlardı. Bu şekildede aile Lakabları meydana gelmiştir. Mahidevran'da da aynısı yapıldı, yani Bosforlu çerkes kızı olarak anılıyorduAynı şekilde kızkardeşleri ŞahıdevranAkile ve Belkıs Hatun'lar içinde Bosfor deniliyor.

Bu önemli bilgilerin sayesinde rahmetli büyük halam Mahidevran Haseki'nin kimliği şöyledir:

Osmanlı kayıtlarındaki kimliği:

- Mahidevran Gülbehar binti Mirza Haydar Temruk Bey

- Mahidevran binti Haydar Abdullah

- Gülbahar binti Abdulmennan Tamrok

- Fatma Mahidevran binti Çerkes Haydar Bey

- Mahidevran Gülden binti Temrukzade Mirza Haydar

- Bosforlu Malhurub Hatun binti Haydar Abdullah

- Mahidevran Malhurub binti Bosfor Temrok

Görüldüğü gibi çok değişik şekillerde ismi kaydedilmiş. Enteresan olan bir başka bilgide, Bursa'da sürgünde kaldığı senelere ait bir belge de Fatma Mahidevran olarak anılmasıdır.

Osmanlı kayıtlarında Mahidevran Haseki'nin ailesi şu şekilde anılıyor:

- Şahıdevran binti Abdullah

- Şahıdevran Ayşe binti Tamrok Haydar

- Akile binti Haydar

- Akile Ruhşah binti Abdulmennan

- Ruhşah binti Abdullah

- Hüsnümah binti Tamrok Bosfor

- Belkıs Hüsna binti Temrukzade Haydar

- Bosfor Hüsnümah binti Haydar Abdullah

- Mirzade Mustafa Paşa bin Haydar

- Mustafa Paşa bin Tamrok Haydar

- Mustafa bin Çerkes Haydar

- Bosforlu Mustafa Paşa

Kafkasya'da kalan erkek kardeşi Temruk'un Osmanlıda ki kimliği:

- Çerkes beyi Mirza Temruk

- Kabarday kabilesi beyi Tamrok

- Ümerayı çerakiseden Temruk Bey bin Haydar

Rus kaynaklarında ise:

- Knyaz Temruk İadaroviç

- Knyaz Mirza Temruk

- Knyaz Maremiho İadaroviç (Mustafa Paşa)

Merhum dedeme Rus Arşivinden gönderilen bir belgede Mahidevran Haseki'nin ismi şöyledir:

Малхуруб Идаровна = Malhurub İdarovna




Umarım bu yazımla tarihe önemli bir katkıda bulunmuş olurum.

Saygılarımla,

Melike Chimay-Temrukoğlu 

Keine Kommentare:

Kommentar veröffentlichen